29 juni 2015
'Veilig naar Europa vluchten: dat moet kunnen'
Ter gelegenheid van Wereldvluchtelingendag 2015 organiseerde Kerk in Actie een conferentie over veilige vluchtroutes naar Europa. Migratiedeskundigen en vertegenwoordigers van mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties en kerken bogen zich over oplossingen voor het probleem dat vluchtelingen wel het recht hebben om in Europese landen asiel te vragen, maar dat ze hier niet (veilig) naartoe kunnen komen.
Namens de Churches’ Commission for Migrants in Europe (CCME) sprak secretaris-generaal mw Doris Peschke over de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Zij signaleerde dat de Europese landen het probleem vooral zien in termen van ‘migranten’ die zich hier zouden willen vestigen en ‘smokkelaars’ die grof geld verdienen aan de gevaarlijke oversteek. We zouden echter vooral aandacht moeten hebben voor het feit dat het gaat om vluchtelingen, die bescherming nodig hebben en niet teruggestuurd mogen worden. Voor zowel overheden als kerken geldt, dat ze niet mogen wegkijken.
De lokale kerken in Italië en Griekenland doen wat ze kunnen om de eerste humanitaire nood te lenigen. Zo hebben de protestantse kerken van Italië op het eilandje Lampedusa twee mensen gestationeerd, aan wie PKN-scriba Arjan Plaisier en Kerk in Actie beleidsmedewerkster vluchtelingen Geesje Werkman onlangs een bezoek brachten.
De mensenrechtendeskundige Elias Bierdl vertoonde beelden van zijn nog uit te brengen documentaire over het Griekse eiland Lesbos, dichtbij de Turkse kust, waar dit jaar al enkele duizenden vluchtelingen in gammele bootjes strandden, die door de lokale bevolking op straffe van hoge boetes niet eens geholpen mogen worden…
Namens Amnesty Nederland sprak Christiaan Mommers. Hij hekelde de insteek van politici die doen alsof wij Europeanen de arme slachtoffers zijn van het vluchtelingenvraagstuk en opvang in de regio promoten ‘opdat wij er geen last van hebben’. Maar voor adequate opvang in de regio zijn miljardeninvesteringen nodig! Het UNHCR heeft in 2014 echter weer minder fondsen gekregen. Er wordt in Europa al gesteggeld over het hervestigen van een aantal van 20.000 Syriërs, terwijl Amnesty schat dat minstens 1 miljoen mensen hieraan behoefte heeft. Europa geeft door haar opstelling het signaal dat het ‘OK is om vluchtelingen buiten de deur te houden’, maar daardoor wordt opvang in de regio ook steeds moeilijker. Denk aan bijv. Libanon waar meer dan 25% van de bevolking nu bestaat uit vluchtelingen uit buurlanden, waaronder alleen al 1,2 miljoen Syriërs. Het recht ‘om weg te rennen’ wordt steeds verder uitgehold. Mommers riep de aanwezigen ten slotte op om politici rechtstreeks (per e-mail bijvoorbeeld) aan te spreken op hun retoriek.
Mr dr Tineke Strik, senator en universitair docent aan de Radboud Universiteit, ging in op mogelijke oplossingen. Allereerst zou er veel meer ondersteuning voor opvang en bescherming in de regio moeten worden geboden. Ook de capaciteit van reddingsoperaties in de Middellandse Zee moet structureel worden verhoogd (denk aan de inmiddels gestopte operatie ‘Mare Nostrum’ waarmee alleen al in 2014 160.000 drenkelingen konden worden gered).
Voorts moet er een eind komen aan overnameovereenkomsten met transitlanden, als gevolg waarvan vluchtelingen vanuit West-Europa bijvoorbeeld worden teruggestuurd naar landen waar ze op hun vlucht doorheen zijn gereisd, zoals Hongarije of Bulgarije. De praktijk van bilaterale ‘pushbacks’ (van Griekenland naar Turkije, van Spanje naar Marokko, van Italië naar Libië) kan volgens mevrouw Strik via juridische weg worden bevochten (klachtprocedure bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens).
De gewonnen procedures van DCI en PKN bij het Europees Comité voor Sociale Rechten zijn ook succesvolle voorbeelden van hoe de inzet van maatschappelijke organisaties tot baanbrekende juridische uitspraken kan leiden.
Middels het verstrekken van ‘humanitaire visa’ op ambassades in herkomstlanden kan worden voorkomen dat vluchtelingen hun toevlucht moeten nemen tot gevaarlijke (zee)reizen en in handen vallen van smokkelaars. Gewaarborgd moet worden dat vluchtelingen altijd de buitengrenzen van Europa kunnen bereiken, om hun recht op het vragen van asiel te kunnen uitoefenen.
Naast de juridische en politieke mogelijkheden sprak mevrouw Strik ook over het draagvlak in de samenleving. Ze wees op onze ethische verantwoordelijkheid en op het plaatsen van aantallen in de mondiale context en riep de kerken op om te helpen de publieke opinie te ‘kantelen’ ten gunste van vluchtelingen.
EU-lidstaten besluiten tot ‘vrijwillige herverdeling’
In schril contrast hiermee stonden de moeizame besprekingen vorige week van de Europese regeringsleiders over het eerlijker verdelen van de stromen vluchtelingen die nu vooral via Griekenland en Italië Europa binnenkomen. Er komt geen quotumregeling met een verdeelsleutel zoals de Europese Commissie had voorgesteld; in plaats daarvan zullen veertigduizend bootvluchtelingen uit Griekenland en Italië en nog eens twintigduizend Syriërs op basis van vrijwilligheid over de EU-landen worden herverdeeld.
Het Nederlands Dagblad schreef op 27 juni: “Zelfs na zeven uur debatteren, inclusief scheldpartijen tussen diverse regeringsleiders en een ultimatum van (de Italiaanse premier) Renzi, willen de Europese leiders zich niet vastleggen op een toezegging hoeveel van die zestigduizend vluchtelingen naar hun land mogen komen”.
Of zoals dagblad Trouw schreef in zijn redactioneel commentaar (29 juni): “Afgezet tegen de verschrikkingen die de meeste vluchtelingen hebben ervaren – de oorlog in Syrië voorop – is het Europese gehakketak beschamend”.
Meer informatie:
De tekst van de slotverklaring van de conferentie in Utrecht d.d. 18 juni 2015
Het bericht over het bezoek van de PKN-delegatie aan Lampedusa d.d. 20 mei 2015
Lees ook:
Het Global Trends Report 2015 van het UNHCR