Nationale ombudsman: vreemdelingenbewaring is inhumaan
Concrete aanleiding voor het onderzoek vormde een stakingsactie in het Detentiecentrum Rotterdam in augustus 2011. De ombudsman bouwt met dit rapport voort op, en sluit inhoudelijk aan bij, diverse eerdere onderzoeksrapporten over vreemdelingenbewaring van bijv. Amnesty International, Justitia et Pax en de Inspectie voor de Sanctietoepassing.
Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 6.000 tot 8.000 mensen in vreemdelingenbewaring gehouden; gemiddeld zitten zij rond de 100 dagen vast, ongeveer eenvijfde van alle vreemdelingen zelfs langer dan 6 maanden; ook komt het steeds vaker voor dat mensen meerdere keren met een korte tussenpoos in bewaring worden gesteld. De Europese Terugkeerrichtlijn stelt de maximum termijn op 6 maanden, wat slechts in bepaalde gevallen tot maximaal 18 maanden kan worden verlengd.
Vreemdelingenbewaring is een bestuursrechtelijke maatregel, met als enig doel het voorkomen dat een vreemdeling zich onttrekt aan uitzetting. De maatregel is niet bedoeld als bestraffing. Daarom moet het regime dat wordt toegepast gericht zijn op de uitzetting en mag er geen sprake zijn van strafelementen.
De ombudsman oordeelt echter dat “in de huidige invulling van de vreemdelingenbewaring er beperkingen worden opgelegd waarvoor geen duidelijke noodzaak is vanuit het doel van de bewaring. Zo is niet te begrijpen waarom de vreemdelingen het grootste deel van de tijd opgesloten zitten, geen gelegenheid krijgen om arbeid te verrichten of scholing te volgen, in tweepersoonscellen moeten verblijven, geen vrije mogelijkheden hebben voor toegang tot internet of gebruik van een (mobiele) telefoon, geen gelegenheid hebben om privé bezoek te ontvangen en te maken krijgen met fouilleringen, visitaties en geboeid vervoer.”
Volgens zowel Nederlandse als Europese wet- en regelgeving moet het gebruik van dwangmaatregelen voldoen aan beginselen van evenredigheid en doeltreffendheid: de vreemdeling mag niet verder in zijn rechten en vrijheden beperkt worden dan door het doel van de maatregel (d.w.z. uitzetting) gerechtvaardigd is. “Inbewaringstelling is alleen gerechtvaardigd om de terugkeer voor te bereiden of de verwijdering uit te voeren en indien minder dwingende middelen niet afdoende zouden zijn”.
De ombudsman concludeert: “Het huidige regime doet geen recht aan het karakter van een bestuursrechtelijke maatregel. (…) Om echte verbeteringen te bewerkstelligen is nodig dat erkend wordt dat vreemdelingenbewaring alleen als uiterste middel mag worden toegepast.”
De ombudsman stelt vast dat er niet of nauwelijks gekeken wordt naar alternatieve methoden van toezicht zoals die in de vreemdelingencirculaire worden genoemd (meldplicht, garantstelling, verblijf in een VBL) voordat het ‘ultimum remedium’ dat vreemdelingenbewaring behoort te zijn wordt toegepast. De pilots met alternatieven (de projecten ‘Borgsom’ en ‘Meldplicht’) beoordeelt hij als onvoldoende. Grote groepen ‘illegale’ vreemdelingen zijn al op voorhand hiervan uitgesloten omdat ze bijvoorbeeld nooit een aanvraag om toelating hebben ingediend. De pilots gaan nog steeds uit van de in de praktijk onhaalbare termijn van 28 dagen om het vertrek te realiseren en de omvang van de pilots staat in geen verhouding tot het totaal aantal personen die jaarlijks in vreemdelingenbewaring worden geplaatst. En bovenal: “de Nationale ombudsman maakt zich ernstig zorgen over de traagheid waarmee aan verbetering wordt gewerkt en hij mist het gevoel van urgentie bij de betrokken overheidsinstanties om een einde te maken aan het regime van vreemdelingenbewaring als zodanig.” Hij nodigt de verantwoordelijke ministers van Veiligheid en Justitie en voor Immigratie, Integratie en Asiel dan ook “met klem uit aanzienlijke verbeteringen door te voren en binnen een half jaar met concrete resultaten te komen.”
Meer informatie:
Download hier het volledige rapport ‘Vreemdelingenbewaring: strafregime of maatregel om uit te zetten’ d.d. 7 aug 2012 van de Nationale ombudsman (pdf-bestand, 60 pag’s, 1,3 MB).
Op de site van Amnesty International staan de rapporten 'Vreemdelingendetentie in Nederland: het kan en moet anders' (oktober 2011) en 'Vreemdelingendetentie: in strijd met de mensenrechten' (november 2010).
Het rapport 'Humaniteit in vreemdelingenbewaring' is in mei 2010 uitgebracht door Justitia et Pax, in jan 2012 gevolgd door 'Effect door respect - alternatieven voor vreemdelingenbewaring in Nederland'.
Lees ook:
29-11-11 Europese oproep: geen kinderen in vreemdelingenbewaring
27-10-11 RvS: geen vreemdelingenbewaring als lichter middel ook kan
16-09-10 Oproep Amnesty: stop onnodige vreemdelingendetentie
21-07-10 Vreemdelingenbewaring onder de loep