Schipholbrand herdacht en onderzocht
De organisatoren, de Raad van Kerken Hoofddorp, de Gemeente en VluchtelingenWerk Haarlemmermeer en organisaties van overlevenden en nabestaanden, hadden ‘Niet Vergeten’ als thema gekozen voor deze (vermoedelijk laatste) herdenking. In dat verband werd ook een model voor een mobiel monument (zie foto) gepresenteerd ‘dat aanwezig zou moeten zijn bij discussies over vluchtelingen, asielzoekers en ongedocumenteerden’.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid onder leiding van prof mr Pieter van Vollenhoven bracht op 21 september 2006 een vernietigend rapport uit, waaruit bleek dat de Gemeente Haarlemmermeer en de ministeries van Justitie en VROM schromelijk waren tekortgeschoten. Het complex was feitelijk ongeschikt om gevangenen in te huisvesten en er was gezondigd tegen een veelheid aan regels en voorschriften. De Raad “achtte de veronderstelling gerechtvaardigd dat er minder of geen slachtoffers te betreuren zouden zijn geweest als de brandveiligheid de aandacht van de betrokken instanties zou hebben gekregen”. De ministers Donner (Justitie) en Dekker (VROM) en de burgemeester van Haarlemmermeer traden af.
De onderzoeksjournalisten Willem de Haan en Bart Zuidervaart publiceren nu 5 jaar later hun bevindingen in het boek ‘De Schipholbrand – reconstructie van een tragedie’. Voor de overlevenden van de ramp volgde na de fatale brand nog een lange lijdensweg, zo blijkt uit het boek van De Haan en Zuidervaart. Het boek schetst een ontluisterend beeld hoe inhumaan de overheid met deze zwaar getraumatiseerde slachtoffers is omgegaan. De inzet was niet gericht op het bieden van adequate psychische begeleiding aan mensen die als gevolg van nalatigheid van de overheid zo beschadigd zijn geraakt, maar op het zo snel mogelijk uit ons land verwijderen van deze illegale vreemdelingen.
De Libiër die door Justitie ervan werd verdacht de brand veroorzaakt te hebben is op 3 september 2009 uiteindelijk door het gerechtshof voor brandstichting veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 maanden. Hij werd wel schuldig verklaard aan de brand, maar niet verantwoordelijk gehouden voor de elf doden. Omdat hij al langer in voorarrest had gezeten is hij direct na de uitspraak als ongewenst vreemdeling uitgezet naar Libië. Twee bewaarders en de gevangenisdirecteur werden aanvankelijk verdacht van dood door schuld, maar gingen uiteindelijk vrijuit. Na vele onderzoeken van deskundigen uit binnen- en buitenland is de oorzaak van de brand nog steeds niet eenduidig kunnen worden vastgesteld.
Zeer onlangs is bekend geworden dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad die de cassatie onderzoekt heeft geadviseerd om de veroordeling van de Libiër ongedaan te maken. Naar zijn mening is er onvoldoende bewijs voor opzet. Op 14 december aanstaande zal de Hoge Raad zich buigen over de vraag of de zaak tegen de Libiër over moet worden gedaan.
De Haan en Zuidervaart komen in hun boek ook met de resultaten van een enquête die de directie kort voor de brand onder het personeel had gehouden. Daaruit komt naar voren dat men op de werkvloer zich zorgen maakte over de (brand)veiligheid, over te weinig en te slecht opgeleid personeel, over allerlei technische mankementen enz. Een geïnterviewde oud-directeur van een soortgelijke penitentiaire inrichting zegt het zo: “Vreemdelingen moesten goedkoop worden opgesloten. Flexibiliteit stond voorop. Bij vreemdelingendetentie heb je grote wisselingen in de bezetting. Soms zit je vol, soms bijna leeg. En dan is het goedkoper om met tijdelijk personeel te werken.” De consequentie daarvan is, volgens deze oud-directeur: “Je hebt per definitie jong, onervaren en ongeoefend personeel. De brand op Schiphol heeft zo dramatisch uit de hand kunnen lopen doordat het personeel geen idee had wat ze moest doen.”
Trouw publiceerde op 21 okt 2010 een artikel ter gelegenheid van de publicatie van het boek van De Haan en Zuidervaart. Helaas is dit artikel niet meer via deze link beschikbaar.
Ook de website 'schipholwakes.nl' bestaat niet meer.
Dossier Vreemdelingenbewaring