Wetsvoorstel verlengen beslistermijn in asiel- en nareiszaken aangenomen

De minister van Asiel en Migratie (in de praktijk: de Immigratie- en Naturalisatiedienst) krijgt daarmee meer tijd om te beslissen op asielverzoeken, wat de druk op zowel de besliscapaciteit van de IND als de opvangcapaciteit van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers moet verlichten. Ook de termijn waarbinnen op een aanvraag voor gezinshereniging (‘mvv nareis’) moet worden beslist wordt verlengd naar negen maanden. Bovendien wordt het mogelijk om in individuele dossiers die termijn verder te verlengen.

Achterstand asielzaken - rechterlijke dwangsom
Volgens opgave van de IND stonden er in januari 2025 ruim 51.000 asielaanvragen open (in de algemene en verlengde asielprocedure, spoor 4, waarin verreweg de meeste asielaanvragen worden behandeld). Daarvan waren 11.660 tussen de 1 en 6 maanden oud, 21.760 tussen 6 en 15 maanden oud, en 15.690 ouder dan 15 maanden. Deze indeling is gebaseerd op het gegeven dat, vooruitlopend op het nu aangenomen wetsvoorstel, de beslistermijn in asielprocedures al enkele malen tijdelijk met negen maanden was verlengd van 6 tot 15 maanden (door middel van een ‘Wijzigingsbesluit Vreemdelingencirculaire’, WBV) *).

Uit deze cijfers wordt duidelijk dat als deze wet in werking treedt, er naar schatting nog steeds 20.000 dossiers ouder zullen zijn dan de nieuwe wettelijke norm van 9 maanden. En de achterstanden bij de IND lopen steeds verder op: het aantal openstaande aanvragen ouder dan 15 maanden neemt al sinds juli 2024 maandelijks met ongeveer 1.000 toe (van 8.660 in juli 2024 tot 15.690 in januari 2025). Dit is van belang omdat asielzoekers die langer dan de wettelijke termijn wachten op een beslissing de IND in gebreke kunnen stellen en daarna een Beroep Niet Tijdig Beslissen bij de rechtbank kunnen instellen en de rechter vragen een dwangsom op te leggen.

Achterstand nareiszaken - individueel motiveren
Het aantal openstaande aanvragen voor gezinshereniging bedroeg in januari 2025 66.830. Daarvan zijn er 17.630 ouder dan 15 maanden. Ook hier geldt dus, dat niet alle openstaande aanvragen binnen de termijn van 9 maanden komen te vallen als de nieuwe wet in werking treedt. Maar hier speelt nog iets anders, dat de werkdruk van de IND juist nog groter maakt: op grond van de EU Gezinsherenigingsrichtlijn moet de IND voor iedere aanvraag die ouder is dan 9 maanden individueel motiveren waarom een verlenging gerechtvaardigd is. Er moet volgens deze richtlijn sprake zijn van “bijzondere omstandigheden die verband houden met het complexe karakter van de behandeling van het verzoek”; volgens de bijbehorende richtsnoeren van de Europese Commissie is “een gebrek aan administratieve capaciteit geen reden voor bijzondere verlenging” **). Als de IND die individuele motivering niet zelf geeft kan de aanvrager daarvoor naar de rechter stappen. De werkdruk bij de rechtspraak zal hierdoor ook toenemen.

Europees Asiel- en Migratiepact
Op 12 juni 2026 treedt het Europees Asiel- en Migratiepact in werking en worden in de EU nieuwe verordeningen van kracht. Het is al bekend dat in de nieuwe Asielprocedureverordening de maximale beslistermijn voor asielprocedures zes maanden wordt (met een mogelijkheid te verlengen met zes maanden). De nu aangenomen wet is daarmee in strijd en kan dus slechts gelden tot 12 juni 2026; alle aanpassingen die nu in de werkwijze en systemen van de IND moeten worden gedaan kunnen slechts iets langer dan een jaar van kracht zijn, waarna alles opnieuw zal moeten worden aangepast. Met andere woorden: veel dubbel werk!

*) Over de rechtmatigheid van die generieke verlengingen hebben verschillende rechtbanken verschillend geoordeeld. De Raad van State heeft in hoger beroep daarover inmiddels twee maal prejudiciële vragen aan het EU Hof van Justitie gesteld. Vooruitlopend op de uitspraak van het Hof heeft de Rechtbank Den Haag op 21 februari 2025 de derde verlenging (WBV 2023/26) onrechtmatig verklaard, mede op basis van het inmiddels gepubliceerde advies van de Advocaat-Generaal van het EU Hof (dat in veel gevallen door het Hof wordt overgenomen). Zie ons bericht van 28-02-25.

**) Bij de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer is een motie van de leden Koekkoek, Piri en Ceder aangenomen die de regering verzoekt zich “te allen tijde te conformeren aan de Gezinsherenigingsrichtlijn en de daarbij behorende richtsnoeren van de Europese Commissie”.

Meer informatie:
De informatie over aantallen en ouderdom van asiel- en nareiszaken staat op deze webpagina van de IND.
De aangenomen motie Koekkoek c.s. voorgesteld op 17 april 2024 (kst 36349 nr 17) die de regering vraagt zich aan de Gezinsherenigingsrichtlijn en bijbehorende richtsnoeren te conformeren
28-02-25  Rechtbank Den Haag: derde verlenging beslistermijn asiel is onrechtmatig

Lees ook:
17-11-23  Raad van State stelt prejudiciële vragen over verlenging beslistermijn asiel
21-04-23  IND moet nog steeds dwangsommen betalen