Asielzoekers met ernstige psychische problemen op straat?

Het CTP Veldzicht is een gespecialiseerde tbs-kliniek die naast tbs-ers sinds 2014 ook COA-bewoners en ongedocumenteerde vreemdelingen met ernstige psychiatrische problemen opneemt en behandelt.

Najaar 2024 ontstond onrust, toen bekend werd dat het convenant tussen CTP Veldzicht, COA en andere betrokken partijen per 1 december 2024 afloopt en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), waar de kliniek in Balkbrug onder valt, nu zoekt naar alternatieven voor deze doelgroep. Per 1 oktober 2024 zou al een opnamestop ingaan.

De directeur van het Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen (ASKV) Erik Rouw uitte op 26 september zijn grote zorgen over het besluit: “Met deze beslissing creëert de politiek bewust een chaotische en onveilige situatie in de asielketen. Dit zal onvermijdelijk leiden tot gevaarlijke situaties.”

Kamermotie aangenomen
Signalen van hulporganisaties en gemeenten bereikten ook de Tweede Kamer. Die nam op 5 november een motie aan van de leden Van Nispen (SP), Lahlah (GL/PvdA) en Podt (D66), waarin de regering wordt opgeroepen “ten aanzien van de huidige doelgroep in Veldzicht geen onomkeerbare stappen te zetten en eerst met voorstellen te komen om te voorkomen dat ongedocumenteerden en COA-bewoners met psychische problemen op straat komen te staan”.

Brief van Faber en Conradie
Minister Faber van Asiel en Migratie en staatssecretaris Conradie van Justitie & Veiligheid schreven in een brief aan de Tweede Kamer d.d. 29 november 2024 dat COA-bewoners per 1 januari 2025 in principe bij ‘reguliere zorgaanbieders’ dienen te worden geplaatst; er geldt een overgangstermijn van 3 maanden waarin mensen niet op straat worden gezet maar worden behandeld ‘totdat ze kunnen terugkeren naar de opvanglocatie dan wel overgeplaatst kunnen worden naar een andere zorgaanbieder’. Voor ongedocumenteerde vreemdelingen blijven volgens de Kamerbrief ‘de in CTP Veldzicht gereserveerde bedden voor deze groep (7) vooralsnog voor hen beschikbaar’.

Kort geding
Toch lukte het in de eerste week van december niet om een gevaarlijke, gewelddadige vreemdeling in Veldzicht opgenomen te krijgen. De man heeft in het verleden ruiten ingegooid, mensen met een mes gestoken, zichzelf in brand gestoken bij een opvanglocatie en recentelijk zich gemeld bij het ASKV-kantoor met een tas met explosieven. De man slaapt onder een brug in Amsterdam en wilde notabene zelf graag opgenomen worden om behandeling te krijgen voor zijn psychische problemen.

Het ASKV spande daarom op 11 december 2024 een kort geding aan tegen de Staat. De voorzieningenrechter van de Rechtbank Den Haag deed direct mondeling uitspraak: opname in Veldzicht is ‘de enige optie’, ‘niet alleen in het belang van de openbare orde en de publieke veiligheid, maar ook van [eiser] zelf’.
 

Brief van vier gemeenten
Op dezelfde dag schreven de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen (vier van de vijf gemeenten waar de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen wordt uitgevoerd) een brief aan de Kamer over de afspraken met Veldzicht m.b.t. ongedocumenteerden. De gemeenten ‘zijn opgelucht dat de rechter heeft besloten tot plaatsing [van de ongedocumenteerde, gevaarlijke man], hoewel het verontrustend is dat deze stap nodig is geweest’.

De brief behandelt vervolgens de gemaakte afspraken, zoals het in februari 2017 gesloten en meermaals verlengde samenwerkingsconvenant tussen Veldzicht en ministeries waarin staat dat er 10 plekken beschikbaar zijn voor ongedocumenteerden uit gemeenten’. De gemeenten stellen vast dat de gemaakte afspraken niet meer worden nageleefd: ‘casussen worden geweigerd en het aantal bedden is teruggeschroefd van 10 naar 7; dit is in strijd met het convenant’.

Ze roepen de Kamer en het kabinet op ‘te garanderen dat gemaakte afspraken met Veldzicht worden nageleefd. We willen voorkomen dat voor elke individuele casus een stap naar de rechter nodig is. Mensen die psychiatrische zorg nodig hebben mogen niet op straat belanden met mogelijke gevolgen voor zichzelf en diens omgeving, en voor de openbare orde en veiligheid in de stad’.

Zorginstellingen luiden noodklok
En een week later, op 17 december, luidden VluchtelingenWerk Nederland, Lentis, Terwille verslavingszorg, GGZ Friesland, de Nationale Politie en de gemeenten Groningen, Amsterdam, Eindhoven en Eemsdelta in een nieuwe brief aan de Tweede Kamer de noodklok over het stopzetten van de behandeling van asielzoekers met psychische problemen in Veldzicht per 2 januari 2025, en de ‘onaanvaardbare gevolgen die dit heeft voor de veiligheid van onze samenleving’.

De briefschrijvers wijzen op de specifieke situatie in Noord-Nederland, waar enerzijds al een structureel tekort is aan alle vormen van GGZ-zorg en anderzijds ‘onevenredig veel asielzoekers worden opgevangen, voornamelijk door de aanwezigheid van het aanmeldcentrum in Ter Apel’.

De verantwoordelijke minister was niet bereid de zorgen van gemeenten en zorginstellingen in een bestuurlijk overleg te bespreken; daarom roepen de ondertekenaars de Kamer op om ‘het kabinet opdracht te geven om de bestaande afspraken in stand te houden totdat er alternatieven beschikbaar zijn’.

Meer informatie:
Het nieuwsbericht 'Met sluiting Veldzicht creëert politiek bewust chaos en onveiligheid' van ASKV d.d. 26 september 2024 (link naar de site van het ASKV)
De aangenomen motie Van Nispen c.s. d.d. 5 november 2024 (download pdf-bestand)
De brief van minister Faber en staatssecretaris Conradie over 'Samenwerkingsconvenant COA en Veldzicht' aan de Tweede Kamer d.d. 29 november 2024 (download pdf-betand)
De uitspraak van de Rechtbank Den Haag in het Kort Geding van ASKV tegen de Staat d.d. 11 december 2024 (link naar de website van De Rechtspraak)
De brief van de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen over 'Afspraken Veldzicht mb.t. ongedocumenteerden' aan de Tweede Kamer d.d. 11 december 2024 (download pdf-bestand)
De brief van GGZ-instellingen, de Nationale Politie en gemeenten over 'Ernstige zorgen opnamestop vluchtelingen CTP Veldzicht per 2 januari' aan de Tweede Kamer d.d. 17 december 2024 (download pdf-bestand)

Lees ook:
12-09-24  Stoppen bed-bad-brood is rampzalige symboolpolitiek
23-05-24  ‘Nederland word het toonbeeld van harteloosheid’

Expertisedossier Medische Zorg