'Spreiden Moet!'

De Spreidingswet, die op 10 oktober vorig jaar door de Tweede Kamer is aangenomen, is cruciaal om te zorgen dat alle gemeenten in Nederland hun deel bijdragen aan de opvang van asielzoekers. Dat slechts een klein deel van Nederland - en in het bijzonder het dorp Ter Apel - de lasten van de asielopvang draagt is niet langer acceptabel, aldus de initiatiefnemers van de manifestatie ‘Spreiden Moet’, die ook door INLIA wordt ondersteund.

‘Gevlucht en vergeten’
Onder die titel bracht VluchtelingenWerk Nederland deze week opnieuw een rapport uit over de onmenselijke leefomstandigheden in veel (crisis)noodopvanglocaties. Hieruit blijkt dat de situatie niet of nauwelijks is verbeterd sinds de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag, dat in december 2022 in het door VluchtelingenWerk aangespannen kort geding bepaalde dat opvangplekken voortaan aan minimale eisen moesten voldoen.

Twee derde van alle opvanglocaties is tijdelijk, en bijna de helft van alle asielzoekers verblijft in dit soort locaties.*) Op veel plaatsen is nog altijd sprake van gebrekkige slaapruimtes, smerige douches en wc’s, onvoldoende eten, geen of weinig activiteiten en speelplekken voor kinderen en een gebrek aan privacy, zo constateren de onderzoekers van VluchtelingenWerk, die 20 (crisis)noodopvanglocaties bezochten, waaronder tenten, containers, hallen en boten. Een groot aantal locaties voldoet niet aan de minimale normen, zoals vastgesteld in de Europese richtlijn voor menswaardige opvang.

‘Wildgroei aan tijdelijke locaties’
VluchtelingenWerk-voorzitter Frank Candel constateert dat (crisis)noodopvanglocaties in korte tijd de nieuwe norm zijn geworden: “Door het achterwege blijven van politieke keuzes de afgelopen twee jaar kon de wildgroei aan tijdelijke locaties ontstaan. (…) De ondermaatse omstandigheden neemt de politiek al twee jaar op de koop toe.” Hij roept de Eerste Kamer met klem op de Spreidingswet aan te nemen: “Door de opvang eerlijk over het land te verdelen kunnen kleinschalige opvanglocaties worden geopend met goede leefomstandigheden, dichtbij voorzieningen waar activiteiten worden georganiseerd, zoals taallessen. Daar worden niet alleen asielzoekers beter van, maar wij als samenleving ook.”

‘Onbehoorlijk bestuur van overheden onderling’
Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen, die samen met Candel een noodopvanglocatie op de voormalige vliegbasis Twenthe bij Enschede bezocht, riep op een einde te maken aan de opvangcrisis: “Het is mogelijk om deze opvangcrisis op te lossen. Maar dan moeten politici en bestuurders hun verantwoordelijkheid gaan nemen. Ik moet vaststellen dat deze huidige onhoudbare situatie een gevolg is van onbehoorlijk bestuur van overheden onderling. De invoering van de Spreidingswet is noodzakelijk om deze impasse in onbehoorlijk bestuur te doorbreken.”

‘Door de ondergrens van wat menswaardig is’
Een half jaar geleden publiceerden de Nationale Ombudsman en de Kinderombudsman het rapport ‘De Crisis Voorbij’, waarin ze opriepen tot directe aanpassingen en structurele oplossingen. Van Zutphen stelt nu vast dat er sinds die oproep niets veranderd is: “We zijn echt door de ondergrens gezakt van wat menswaardig is. (…) Er worden mensen- en kinderrechten geschonden omdat basale voorzieningen ontbreken. En deze situatie is niet tijdelijk. Mensen verblijven soms al meer dan een jaar in deze omstandigheden.”

De Ombudsman prijst de medewerkers van het COA die “tot het uiterste gaan” en de gemeenten zoals Enschede die wel hun verantwoordelijkheid nemen, al is hun noodopvang onder de maat: “Als alle gemeenten dit voorbeeld volgen komen we uit deze crisis. En dan kunnen we iedereen een plek bieden die voldoet aan de normen voor een menswaardig bestaan”.

'Spreiden moet!'
Voorafgaand aan het debat zullen de initiatiefnemers uit Westerwolde bij de ingang van de Eerste Kamer staan met honderden grote shoppers, zoals die ook door veel vluchtelingen worden gebruikt; een symbolische actie, die het schrijnende beeld oproept van vluchtelingen onderweg van de ene naar de andere (crisis)noodopvanglocatie, zeulend met dergelijke tassen met daarin hun weinige bezittingen. De Eerste Kamer wordt met klem gevraagd de Spreidingswet goed te keuren: "laat ons allen ons steentje bijdragen aan het beëindigen van onmenselijke omstandigheden en het verminderen van overlast voor medewerkers, bewoners en gemeentelijke bestuurders. Spreiden moet!"

Meer informatie:
*) Op peildatum 8 januari 2024 had het COA 249 locaties, waarvan 86 reguliere azc’s en 157 noodopvanglocaties, die ook volgens COA zelf niet voldoen aan hun eigen kwaliteits- en voorzieningenstandaarden. Deze aantallen zijn exclusief de plm. 60 crisisnoodopvanglocaties van gemeenten en veiligheidsregio’s en de opvanglocaties van de Gemeentelijke Opvang Oekraïne (GOO).
In reguliere azc’s verbleven op de peildatum 32.949 personen (asielzoekers én statushouders), in noodopvanglocaties 25.146 personen en buiten het COA 6.714 personen. Deze laatsten verblijven in gemeentelijke crisisnoodopvang of maken gebruik van de zgn. ‘logeerregeling’.
Van de 105.650 bij gemeenten geregistreerde Oekraïense vluchtelingen maakten er 87.410 gebruik van bedden in de GOO (peildatum 5 jan 2024). Er zijn nog 650 lege bedden beschikbaar.

Het persbericht d.d. 11 jan 2024 met het rapport van Vluchtelingenwerk: ‘Steeds meer mensen in de noodopvang, maar situatie nog steeds onmenselijk’

Het nieuwsbericht d.d. 11 jan 2024 van de Nationale Ombudsman: ‘Doorbreek impasse in onbehoorlijk bestuur en maak einde aan onwaardige situatie in de noodopvang’

Het nieuwsbericht d.d. 12 jan 2024 op de website van RTV Noord: ‘Westerwolders met hartenkreet naar Eerste Kamer: 'Neem Spreidingswet aan’

Lees ook:
29-09-23  De Spreidingswet: ‘iets is beter dan niets’
03-07-23  Ombudsmannen: menselijke waardigheid in crisisnoodopvang ernstig onder druk
06-06-23  Kleinschalige asielopvang in Nederland: ‘t KAN