Ook Raad van State verwerpt wet opschorten dwangsommen

De ‘Tijdelijke wet opschorting dwangsommen IND’ (nr 35 476), die in werking trad op 11 juli 2020, maakte het gedurende één jaar onmogelijk om naar de bestuursrechter te stappen om beroep in te stellen tegen de IND vanwege het niet binnen de wettelijke termijn beslissen op de asielaanvraag.

De tijdelijke wet is echter ook na 11 juli 2021 van kracht gebleven, omdat inmiddels bij het parlement een wetsvoorstel is ingediend dat voorziet in het definitief afschaffen van de mogelijkheid dwangsommen op te leggen in het vreemdelingenrecht. Deze ‘Wet herziening regels niet tijdig beslissen in vreemdelingenzaken’ (nr 35 749) wacht nu op plenaire behandeling in de Tweede Kamer.

Wel beroep, geen dwangsom
Na 11 juli 2021 kon een asielzoeker wel weer beroep aantekenen bij de bestuursrechter tegen het niet tijdig beslissen op de asielaanvraag door de IND, maar kon de rechter geen dwangsom opleggen om af te dwingen dat het bestuursorgaan de door de rechter opgelegde beslistermijn ook respecteert.

Daarover heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State nu geoordeeld dat de tijdelijke wet in strijd is met het Unierecht. Het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie schrijft in artikel 47 namelijk voor dat iemand wiens recht is geschonden (in dit geval: het recht op een tijdige beslissing op de asielaanvraag) recht heeft op ‘een doeltreffende voorziening in rechte’, en die ontbreekt in de tijdelijke wet. Artikel 1 van de tijdelijke wet is onverbindend voor zover daarin is bepaald dat er geen beroep ingesteld kan worden tegen het niet tijdig nemen van een besluit op een asielaanvraag. Dit betekent ook dat de rechter een termijn aan de IND kan stellen en een dwangsom kan opleggen.

Negatief advies van de Afdeling Advisering
De Tijdelijke wet opschorting dwangsommen IND, zoals deze gold van 11 juli 2020 tot 11 juli 2021, maakte het niet alleen onmogelijk om dwangsommen op te leggen aan de IND, maar ontnam ook de mogelijkheid om überhaupt beroep in te stellen bij de rechter tegen het niet tijdig beslissen door de IND. De Afdeling Advisering van de Raad van State (de Raad van State is zowel adviseur van de wetgevende macht als rechtsprekend orgaan in o.a. het vreemdelingenrecht) had eerder al geadviseerd om de beroepsmogelijkheid bij de bestuursrechter in stand te laten. De Raad van State adviseerde dit echter niet omdat het ontbreken van die mogelijkheid de rechtspositie van de asielzoeker aantastte, maar omdat de verwachting was dat de asielzoeker zich dan tot de civiele rechter zou wenden. Pas vanaf 11 juli 2021 is de Staatssecretaris aan dit advies tegemoet gekomen.

Definitief van tafel
Nu de Raad van State als hoogste rechtsprekende instantie in het bestuursrecht het afschaffen van dwangsommen heeft veroordeeld als in strijd met Unierecht, zal de Staatssecretaris het aanhangige ‘definitieve’ wetsvoorstel moeten intrekken. En achteraf bezien had de tijdelijke wet in 2020 ook nooit van kracht mogen worden, want daarmee is aan asielzoekers die al veel te lang op een beslissing op hun aanvraag moesten wachten een jaar lang, in strijd met EU-richtlijnen, ten onrechte een effectief rechtsmiddel onthouden.

Meer informatie:
Het persbericht en de volledige uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State met zaaknummer 202102128/1 d.d. 6 juli 2022 (link naar de website van de RvS)
Het wetsvoorstel 'Herziening regels niet tijdig beslissen in vreemdelingenzaken', ingediend op 3 maart 2021 met Kamerstuknr 35 749 (link naar de website van de Tweede Kamer)

Aanvulling 12 juli 2022:
De staatssecretaris heeft op 11 juli 2022 de Tweede Kamer per brief geïnformeerd dat de gevolgen van deze uitspraak van de Raad van State worden bestudeerd en dat de verzending van de 'nota t.a.v. het verslag' over het wetsvoorstel voor de definitieve afschaffing van dwangsommen wordt aangehouden.

Lees ook:
30-03-22  Rechtbank verwerpt de wet opschorten dwangsommen IND
04-03-21  Raad van State adviseert dwangsom in asielzaken niet af te schaffen
14-07-20  Dwangsommen voor te trage asielbeslissingen afgeschaft