Een kleine grote man

In januari 1977 reist Pien met haar man Karel en hun kinderen via Zuid-Afrika naar Botswana en Lesotho. Ze zijn uitgezonden in het kader van ‘Dienst Over Grenzen’. Karel geeft in het kader van het ontwikkelingsprogramma natuur- en scheikunde op een middelbare school, Pien werkt met de vrouwen in de sloppenwijken aan het verbeteren van ‘kleuterschooltjes’; dat zijn meestal slechts kleine vierkante hokjes, met of zonder dak of onder een boom.

Desmond Tutu: nog nooit van gehoord
Aan het eind van dat jaar hebben ze een tiendaagse retraite in Lesotho. In Maseru, de hoofdstad van het dwergstaatje dat omsloten wordt door Zuid-Afrika. Tijdens de retraite wisselen de deelnemers ervaringen uit en worden ze bijgeschoold op belangrijke thema’s. Pien en Karel hebben dan nog nooit van Desmond Tutu gehoord - hij is internationaal nog niet bekend - maar daar komt verandering in.

Tutu’s naam prijkt op het programma als degene die het onderwerp 'apartheid' in zal leiden. Hij is op dat moment bisschop van Lesotho. Een jaar later zal hij secretaris-generaal worden van de South African Council of Churches, maar zover is het dan nog niet. Het onderwerp apartheid heeft Pien en Karels belangstelling; in Nederland zijn ze actief in de anti-apartheidsbeweging. Ze kennen - uiteraard - de namen van Nelson Mandela en dominee Beyers Naudé, maar nog niet die van Tutu.

Tranen in de ogen
Ze horen zijn schaterlach al van verre. Als hij het zaaltje binnenkomt zijn ze verrast door zijn kleine gestalte, maar grote uitstraling. Pien: “Vanaf dat moment was de ruimte zogezegd vol.” Het zaaltje hangt aan zijn lippen als de bisschop na zijn gebed met voorbeelden uit de doeken doet wat apartheid dagelijks betekent voor de zwarte bevolking. “Hij vertelde bewogen, soms met tranen in de ogen”, herinnert Pien. Ook de mensen in de zaal worden erdoor geraakt. De ontmoeting is bij tijden zeer emotioneel.

Tutu eindigt zijn verhaal met de scholierenopstand in Soweto, het jaar daarvoor. Daar werd met scherp op kinderen geschoten. Er vielen drieëntwintig doden. “Aan het eind van die avond had ik het idee dat ik ‘onder stroom’ stond, ik heb er geen andere woorden voor”, zegt Pien, “De inspiratie van Desmond Tutu voor vrede en gerechtigheid zal ik nooit vergeten.”

De kleur van je hart
Twee jaar geleden vindt Pien op een regenachtige dag in een schuurtje op een kleine camping in Drenthe het verslag van de Waarheids- en Verzoeningscommissie inzake apartheid: ‘De kleur van je hart’. Aartsbisschop Tutu zat de hoorzittingen van die commissie voor. ‘De kleur van je hart’ is geschreven door Antjie Krog (1952), een van de grootste Afrikaanstalige dichters van deze tijd. Zij was hoofd van het team dat voor de Zuid-Afrikaanse radio verslag deed van de hoorzittingen. Nu, twee jaar later, heeft Pien het boek nog steeds niet helemaal uit kunnen lezen: “Het lukt alleen in stukjes en beetjes, dan wordt het weer teveel. Toch pak ik het elke keer weer op, met de herinnering aan Desmond Tutu in mijn gedachten.”

(Uit: Paaspartout, het kerkblad van de Paaskerk te Baarn)

Lees ook:
26-12-21  In Memoriam Desmond Tutu
10-10-19  Ontmoetingen