Duizenden ‘lege’ plaatsen voor Oekraïners, nood in Ter Apel blijft

In de nachtopvang in Ter Apel verblijven nog steeds veel meer mensen dan waarvoor die opvang geschikt is. Een week geleden waren dat er ruim 400 te veel. Een extra bijgeplaatste tent werd afgelopen donderdag bovendien weer afgebroken: er was geen vergunning voor. Begin vorige week was alleen Utrecht bereid om 200 plekken voor asielzoekers uit Ter Apel te realiseren. Later in die week volgden nog 5 gemeenten.

In totaal komen er daarmee 1.600 tijdelijke noodopvangplaatsen bij, bericht RTV Noord. De situatie in Ter Apel blijft echter nijpend: het COA verwacht binnenkort nog duizenden plekken nodig te hebben - er sluiten ook azc's en gemeenten zijn niet bereid ze langer open te houden.

“Geen beschaafd land”
De Groninger burgemeester en voorzitter van de Veiligheidsregio Koen Schuiling luidt al geruime tijd de noodklok over de onveilige en onhygiënische situatie in de slaappaviljoens in Ter Apel. We tonen ons geen beschaafd land, zei hij. Schuiling roept op tot een noodwet, zodat gemeenten gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen. De veiligheidsregio’s sloten zich aan bij die oproep, maar staatssecretaris Eric van der Burg wijst het idee vooralsnog af. 

Reservecapaciteit
De mogelijkheid van dwang moet zeker benut worden als het echt nodig is, zei INLIA-directeur John van Tilborg vrijdagmorgen (1 april)  in het programma Spraakmakers op Radio 1. Hij pleit voor beleid dat dergelijke noodsituaties in de opvang voorkomt: We moeten reservecapaciteit hebben. We weten al 40 jaar dat dit nodig is, om schommelingen op te vangen. Het is schandalig dat dit nog steeds niet geregeld is. Daarom hebben we nu in Ter Apel de ondergrens bereikt van wat menswaardige opvang is. En ja, dan is dwang nodig.

De INLIA-directeur gelooft dat er genoeg draagvlak is om asielzoekers op te vangen: Dat is een kwestie van goed communiceren en mensen betrekken. Dat is telkens gebleken op de plekken waar INLIA dat gedaan heeft. 

Hij wijst ook op de enorme bereidheid om Oekraïners op te vangen. In een NOS-reportage van dit weekend uit Van Tilborg de hoop dat het begrip dat er nu is voor Oekraïners ook zal leiden tot mentaliteitsverandering bij de overheid. Doelend op het creëren van reservecapaciteit zegt hij: Ik hoop dat ze gaan inzien dat het noodzakelijk is georganiseerd te zijn om mensen op te vangen als dat nodig is. Dat zijn we te weinig geweest in de afgelopen decennia.

Geen onderscheid maken
Van Tilborg riep eerder op om de zorgzaamheid voor Oekraïners breder te trekken en geen verschil te maken tussen mensen in nood. Het kan niet zo zijn dat we onderscheid maken op basis van afkomst, geloof, huidskleur, schreef hij. De bommen waarvoor Syriërs vluchten zijn even dodelijk als die waar Oekraïners voor vluchten. De Afghanen hier staan op dodenlijsten. En zo zijn er nog velen die uit verschillende brandhaarden in de wereld zijn weggevlucht voor (oorlogs-)geweld en vervolging.

Schuiling wijst erop dat er dus wel degelijk honderden, zelfs duizenden, plekken blijken te zijn voor vluchtelingen. Hij vindt het onbestaanbaar dat gemeenten die nog niet beschikbaar hebben gesteld voor andere groepen dan Oekraïners. 

Uit de nieuwste cijfers die de Rijksoverheid vandaag bekend maakte blijkt bovendien dat een fors deel van die plaatsen nog ‘leeg’ staat: van de bijna 32.000 beschikbare ‘bedden’ voor de opvang van Oekraïners zijn er nu tegen de 23.000 in gebruik. Er zijn dus zo’n 9.000 plaatsen onbenut. 

Mensonterend
Ondertussen was de situatie bij het aanmeldcentrum in Ter Apel mensonterend, zoals voorzitter van het Veiligheidsberaad Hubert Bruls bij RTV Noord zei. Hij voegde toe: En dit is de zoveelste keer. Wij willen dat het Rijk dwang gaat gebruiken, want zo kan het niet langer. 

Staatssecretaris Van der Burg doet dat echter niet. Hij stelde eerder al dat dwang een nederlaag zou zijn omdat gemeenten vrijwillig moeten meewerken. In de brief aan de Tweede Kamer noemt hij een dergelijke dwangmaatregel een uiterst redmiddel dat alleen zal worden ingezet als de situatie daartoe noopt. Hij stelt verder dat deze maatregel niet op zeer korte termijn voor verlichting zal zorgen. Die stelling wordt in de brief niet onderbouwd. Het is niet duidelijk hoe de staatssecretaris in dit verband kijkt naar de ruim 9.000 onbenutte plekken voor Oekraïners.

Wel dwang bij statushouders
Wel gaat Van der Burg gemeenten dwingen kleine groepen statushouders - vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen - op te nemen. Het COA moet dit gaan uitvoeren en in iedere gemeente kleine groepen van maximaal 20 statushouders in hotels of andere accommodaties gaan plaatsen. Zo moet er ruimte ontstaan in asielzoekerscentra, waar nu veel statushouders zitten omdat er in gemeenten geen woonruimte beschikbaar is. Volgens de staatsecretaris zal deze maatregel de acute nood in het aanmeldcentrum verlichten. 

Meer informatie:
De brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer d.d. 29 maart 2022 over de situatie bij het Aanmeldcentrum Ter Apel (3 pagina's)
De oproep van INLIA-directeur John van Tilborg d.d. 28 maart 2022: 'Een mens in nood is een mens in nood'
De actuele cijfers over de capaciteit en bezetting van opvang voor Oekraïners in Nederland (link naar een webpagina van de Rijksoverheid)
De brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer d.d. 30 maart 2022 over de aanpak opvang ontheemden uit Oekraïne (21 pagina's)
De uitzending d.d. 1 april 2022 van het KRO-NCRV radioprogramma 'Spraakmakers' over 'Dwing niet álle gemeenten om asielzoekers op te vangen (link naar de website van NPO Radio 1) 
De video-reportage die 3 april 2022 op de website van de NOS is gepubliceerd onder de titel: 'Zo worden Oekraïense vluchtelingen opgevangen' (7 min 54)
Het bericht d.d. 4 april 2022 van RTV Noord: 'Extra noodopvangplekken beschikbaar, maar druk op Ter Apel blijft hoog'.

Lees ook:
11-03-22  Een vluchteling in huis?