'Red onze Afghaanse collega's en partners'

Op 17 en 18 augustus jl. debatteerde de van zomerreces teruggeroepen Tweede Kamer over de actuele situatie in Afghanistan. Door de snelle opmars van de Taliban en de chaotische situatie als gevolg daarvan was de evacuatie van ambassademedewerkers, tolken en ander personeel en hun gezinsleden onder grote druk komen te staan. De bewindslieden van Buitenlandse Zaken, Defensie en Veiligheid & Justitie zeiden in de Kamer door de gebeurtenissen ‘overvallen’ te zijn.

Al jarenlang aandacht voor tolken gevraagd
Ten aanzien van de tolken was echter al in december 2019 duidelijk geworden dat de Tweede Kamer een ruimhartiger beschermingsbeleid wilde. Sinds de aankondiging door de Verenigde Staten dat alle Amerikaanse militairen uiterlijk voor 11 september 2021 uit Afghanistan zouden worden teruggetrokken en dat vanaf 1 mei ook alle andere NAVO-troepen geleidelijk het land zouden gaan verlaten, was ook duidelijk dat de risico’s voor tolken en ander personeel van de buitenlandse missies enorm zouden toenemen. De Taliban bedreigen immers iedereen die met westerse landen heeft samengewerkt.

In juni van dit jaar bleek dat meer dan 100 aanvragen van tolken om asiel in Nederland te krijgen waren afgewezen. Militaire vakbonden uitten kritiek op de enorm bureaucratische procedures (beëdigde vertalingen, legalisering van documenten, lange vragenlijsten etc.) die een vlotte afhandeling belemmeren.

Tijdens het debat over Defensie op 3 juni 2021 diende Kamerlid mw Piri (PvdA) een motie in, medeondertekend door de fracties van D66, SP, ChristenUnie, DENK, GroenLinks, CDA en Volt, waarin de regering wordt gevraagd er voor te zorgen dat alle tolken en hun gezinnen voor het einde van de aanwezigheid van Nederlandse troepen in Afghanistan in Nederland zijn. De motie spreekt over ‘actief benaderen’, het ‘proces vereenvoudigen en inkorten’ en vraagt om een ‘evacuatieplan uit te werken op basis van het principe “no man left behind” voor het geval de veiligheidssituatie ter plaatse nog verder verslechtert’. Deze Kamerbrede motie werd door het kabinet bij monde van minister Bijleveld van Defensie overgenomen.

‘Red onze Afghaanse collega’s en partners’
Half augustus waren de moties echter nog steeds niet uitgevoerd. Op 17 augustus werd een petitie aan de Tweede Kamer aangeboden, waarin wordt gevraagd om een ruimhartige en snelle evacuatie van alle Afghanen die voor en met Nederlandse militairen en NGO’s hebben samengewerkt, “van tolken tot gidsen, chauffeurs, andere ondersteunende en leidinggevende Afghaanse collega’s zoals journalisten, advocaten, rechters en vrouwen- en mensenrechtenactivisten”. In slechts enkele dagen was deze petitie, een initiatief van Cordaid en Afghanistan-veteranen, al 20.000 keer ondertekend, en bij het sluiten van de reactietermijn was de eindstand ruim 31.000 handtekeningen.

Opnieuw Kamerbrede motie
Bij het commissiedebat van 17 augustus bleek dat er ook in de Kamer brede steun was voor het in de petitie verwoordde standpunt. Kamerlid mw Belhaj (D66) diende een motie in, waarin de regering wordt gevraagd om naast de tolken ook al het overige personeel dat gewerkt heeft voor de Nederlandse overheid en organisaties in Afghanistan te kwalificeren als ‘systematisch vervolgde groep’ (in lijn met de EASO Country Guidance Afghanistan) en hen zo snel mogelijk naar Nederland te evacueren. Deze motie werd mede-ingediend en gesteund door 11 fracties, inclusief de regeringsfracties CDA, ChristenUnie en D66; alleen de VVD stemde tegen, samen met PVV, Forum voor Democratie en de groep Van Haga.

‘Naar letter en geest’?
Ondanks de zeer brede steun voor deze motie bleef staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie & Veiligheid tijdens het debat op 18 augustus aanvankelijk weigeren om ook andere medewerkers dan de tolken en hun gezinnen voor asiel in Nederland in aanmerking te laten komen. Pas vele uren later stuurde het kabinet een brief aan de Kamer waarin werd aangegeven dat het kabinet de motie “naar letter en geest” zal uitvoeren. In dezelfde brief wordt echter opnieuw een voorbehoud gemaakt, dat het bij evacuatie van Afghanen “die voor Nederland of in het kader van de Nederlandse bijdragen aan internationale militaire of politiemissies hebben gewerkt en daardoor een verhoogd risico lopen” moet gaan om “acute en schrijnende gevallen”.

De komende tijd zal dus moeten blijken hoe het kabinet de wens van de Kamer in de praktijk zal uitvoeren. In de Kamerbrief van 18 augustus schrijven de drie bewindspersonen dat iedere evacué na aankomst in Nederland een individuele asielprocedure moet doorlopen. Op grond van de motie Belhaj cs zullen Afghanen die langdurig waren ingehuurd door Nederland of een contract hadden met Nederland in de asielprocedure zullen worden gelijkgesteld met de tolken. In de komende weken zal worden beoordeeld of andere groepen ook onder hetzelfde beleid dienen te vallen.

Meer informatie:
De aangenomen motie Belhaj-Voordewind d.d. 12 november 2019 met nr 35 300 X 45
De aangenomen motie Piri cs d.d. 3 juni 2021 met nr 35 570 X 99
De petitie 'Evacueer Afghanen' van diverse NGO's aangeboden aan de Tweede Kamer op 17 augustus 2021 (link naar de website petities.nl)
De aangenomen motie Belhaj cs d.d. 18 augustus 2021 met nr 27925-788
De brief van de minister van Buitenlandse Zaken, de minister van Defensie en de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer d.d. 18 augustus 2021 inzake 'uitvoering motie Belhaj cs over verbreding categorieën tolkenprocedure' (pdf-bestand)

Lees ook:
12-11-19  Kamermotie bescherming Afghaanse tolken aangenomen
18-12-19  Beschermingsbeleid voor Afghaanse tolken aangepast na Kamermotie
13-07-21  Oproep tot vertrekmoratorium Afghanistan
12-08-21  Besluit- en vertrekmoratorium Afghanistan ingesteld

Expertisedossier Afghanistan