Hoe een Amsterdams meisje staatloos werd

Vader Menowin en moeder Raluca komen uit Joegoslavië - dat bestond toen nog. Ze zijn geboren in een dorpje in de autonome provincie Vojvodina. Ze doen wat Roma doen: ze trekken rond. Voor Menowin en Raluca lonkt de Amerikaanse droom. Ze willen verhuizen naar de VS. Koko Petalo, de legendarische voorman van Roma en Sinti in Nederland, helpt hen te emigreren. In 1974 vertrekt het gezin naar Chicago. De kleine Selina is nog maar drie maanden oud. 

Ze groeit op als een Amerikaans meisje. Naar school, naar sport, spelen met vriendinnetjes. Na de highschool gaat ze werken in de ouderenzorg: bejaarden helpen met het huishouden en met koken. Huis fris & opgeruimd houden, lekkere maaltijden maken, mensen een beetje vertroetelen. Haar ogen lichten op als ze het erover heeft. 

Vader Menowin heeft ondertussen een tapijtwinkel. Het gaat het gezin goed. Tot Selina voor de verkeerde man valt; lid van een gang en gewelddadig. Ze komt bij zinnen en maakt het uit, maar hij dreigt haar en haar ouders te vermoorden. Het gezin vlucht halsoverkop naar Nederland. Weg Amerikaanse droom. Het is 1998.

“Achteraf denk je: waarom zijn we niet binnen de States verkast? We hadden naar een andere staat kunnen gaan. Maar dat is achteraf. Op dat moment wilden we zo ver mogelijk van die man vandaan. Een oceaan ertussen voelde een stuk veiliger.” Blinde paniek dus. Eenmaal terug in Nederland blijkt het niet eenvoudig om een verblijfsvergunning te krijgen. 

Na een jarenlange worsteling worden Selina en haar ouders in 2012 ter uitzetting vastgezet in de Vrijheidsbeperkende Locatie in Ter Apel. 12 weken zouden ze er maximaal mogen zitten, wordt Selina verteld. Het worden 3,5 jaar. Uitzetten blijkt niet binnen een paar maanden te regelen. 

De Nederlandse autoriteiten moeten zaken doen met de Servische; Joegoslavië bestaat niet meer en de provincie waar de ouders zijn geboren is ingelijfd door Servië. Het ministerie in Belgrado zegt in 2013 dat de ouders toegelaten zullen worden; hun geboorteakten kloppen. Voor een laissez-passer kan Nederland zich wenden tot de ambassade in Den Haag. In maart 2015 worden de ouders daadwerkelijk uitgezet. 

Selina kan echter niet mee met haar ouders; zij wordt níét toegelaten. De Serviërs vinden dat Selina niets met hun land van doen heeft. Terug naar de VS zit er ook niet in; ze is nooit Amerikaans staatsburger geworden. Een paar weken na de uitzetting van haar ouders wordt Selina op straat gezet. 

Zo komt ze in mei 2015 bij INLIA terecht. Vanaf dat moment proberen de juristen van INLIA samen met de advocaat een doorbraak te bewerkstelligen. Ze gaan met Selina naar de ambassade, corresponderen met de Servische autoriteiten, sturen geboorteaktes en toelatingspapieren van de ouders mee, de geboorteakte van Selina zelf; zo’n twee jaar lang trekken ze alles uit de kast, maar niets helpt. 

Selina voldoet niet aan de voorwaarden om het Servische staatsburgerschap aan te vragen, schrijven de Serviërs: ze is daar niet geboren en haar ouders hadden ten tijde van haar geboorte niet de Servische nationaliteit. Dat die nationaliteit destijds niet bestond, doet er niet toe. Selina blijft staatloos. “Ik mag niet blijven en ik kan niet weg.” Het is de zomer van 2018. 

De opvang van INLIA is dan net onderdeel geworden van de Landelijke Vreemdelingen Voorziening: een pilot waarin ook de Dienst Terugkeer&Vertrek een van de samenwerkingspartners is. De LVV is opgezet om oplossingen te creëren voor vreemdelingen in een anders uitzichtloze situatie. Precies voor gevallen als Selina dus.

INLIA en de advocaat vragen de DT&V om te bemiddelen met de Serviërs. De dienst doet in januari 2019 een poging. Maar ruim een jaar later is het nog steeds stil. Als de advocaat de DT&V in het voorjaar van 2020 weer vraagt naar de vorderingen, luidt het antwoord: als Selina nu eens een terugnameverzoek doet met haar geboorteakte en die van haar ouders? 

Selina weet niet wat ze hoort. Anderhalf jaar gewacht op bemiddeling, om te horen te krijgen dat ze moet doen wat ze allang heeft gedaan. Ze wordt er moedeloos van. De jurist van INLIA wijst er nog maar eens op dat aantoonbaar gedocumenteerd is gevraagd om terugname en dat de ambassade weigert. Wat kan Selina verder nog doen? Is er inmiddels eigenlijk geen sprake van een zogeheten ‘buiten schuld’-situatie op grond waarvan Selina een verblijfsvergunning zou kunnen krijgen? Ze heeft immers alles geprobeerd om te vertrekken en is daar buiten haar schuld niet in geslaagd.

De DT&V vindt dat Selina nog niet álles heeft geprobeerd. Ze moet haar moeder vragen de Servische nationaliteit aan te vragen en in Servië te gaan wonen. Misschien zou dát helpen. Selina’s ouders zijn echter allang doorgereisd naar Zweden en wonen daar. Haar moeder is erg ziek en krijgt in Zweden behandeling. “En dan moet je je bejaarde moeder deze vraag voorleggen”, zegt Selina hoofdschuddend, “Pijnlijk.”

Selina’s moeder laat weten geen enkele behoefte te hebben om terug te gaan naar Servië of de Servische nationaliteit te verkrijgen. In juni 2020 vraagt de jurist de DT&V nogmaals: welke stap kan Selina nu nog zetten? Het is sindsdien andermaal stil gebleven.

Maar er is een ontwikkeling die hoop biedt: de Nederlandse regering heeft eind december, na jaren van voorbereiding, een wetsvoorstel tot vaststelling van staatloosheid ingediend. Dat is voor Selina mogelijk een stap naar een verblijfsvergunning.  

De Raad van State en de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken adviseren namelijk om het wetsvoorstel aan te passen; bij de vaststelling van staatloosheid zou ook verblijfsrecht moeten horen. Ook het VN-Mensenrechtencomité heeft daar onlangs over geoordeeld. Als de Tweede Kamer het advies overneemt, is Selina na een lange weg eindelijk weer ergens thuis. Kan ze misschien weer in de ouderenzorg gaan werken. Ze durft het eigenlijk niet te dromen.

 

Dit verhaal is ook beschikbaar als artikel voor het kerkblad, in een lange (de tekst hierboven) en een kortere versie. Ga naar deze pagina om ze als Word-bestand te downloaden.

Lees ook:
11-01-21  Wetsvoorstel vaststelling staatloosheid eindelijk ingediend
04-01-21  Baanbrekende uitspraak VN-comité over staatloosheid
10-01-20  Kamervragen over Chun, 'de man die niet bestaat'

Meer informatie over staatloosheid vindt u ook in het Dossier Staatloosheid in het Expertise centrum